Zamek w Krupem

Krupe to niewielka wieś położona w województwie lubelskim, na trasie Krasnystaw-Chełm. Jej nazwa pochodzi od rodziny Krupskich, którzy mieli tam niewielki dwór obronny. Pod koniec XV wieku w panoramie wsi pojawił się zamek, który w kolejnym wieku został przebudowany w imponującą renesansową rezydencję.

Powstanie rezydencji

Powstanie zamku wiąże się z Jerzym Krupskim, polskim szlachcicem i dyplomatą. Zasłynął on uratowaniem Jana Olbrachta (przyszłego) króla Polski podczas bitwy pod Koszycami w 1491 roku. Wzniesiony przez Krupskiego zamek był niewielkich rozmiarów, a pierwsze zapiski o tej warowni znajdziemy dopiero w dokumentach z 1523 roku.

Następnym właścicielem zamku została rodzina Zborowskich herbu Jastrzębiec. Za ich czasów otoczono go murem. W tym czasie mieściła się na nim wieża bramna, cztery baszty, a dostępu do warowni broniła fosa i most zwodzony.

W kolejnych latach zamek przechodził z rąk do rąk, a gdy pod koniec XVI wieku trafił w ręce Orzechowskich, przeszedł zakrojoną na ogromną skalę modernizację. Efektem była otoczona pięknymi ogrodami renesansowa rezydencja urządzona z wielkim przepychem. Do zamku można było dostać się przez most zwodzony, prowadzący na duży dziedziniec. W podzamczu mieszkała służba oraz rzemieślnicy, oraz mieściły się tam stajnie.

Upadek

Zamek w Krupem, jak większość polskich warowni, podupadł podczas potopu szwedzkiego. W 1665 roku wybuchł pożar, który doprowadził mury do bardzo złego stanu. By ratować sytuację, dachy pokryto słoną. Podczas pożaru zniszczeniu uległa cała zabudowa gospodarcza, w której miejsce postawiono prowizoryczne budy, mające stanowić schronienie dla mieszkańców okolicznych wsi w razie niebezpieczeństwa.

Ruiny

Z ruin zamek próbowała podnieść rodzina Reyów. Odbudowali zgliszcza, a obok murów zamkowych ok. 1780 roku wybudowali dwór, który zachował się do dzisiejszych czasów. Niestety i ta odbudowa nie zapewniła temu miejscu spokoju. W 1794 roku wybuchł kolejny pożar. Nie podjęto się już ponownej jego odbudowy. Dodatkowo mury uległy znaczącym uszkodzeniom i rozbiórkom w czasie wojen w XX wieku. Na zabezpieczenie i konserwację, by zachować zamek jako trwałą ruinę, zdecydowano się dopiero w 1962 roku.

Legendy i ciekawostki

Zamek, mimo obecnego stanu, ma również swoją legendę. Podobno w mgliste wieczory w okolicy jeziora, nad którym znajduje się warownia, wokół murów krąży postać w kontuszu, a następnie się w nich rozpływa. Podobno jest to strażnik pilnujący wielkich skarbów ukrytych gdzieś w ruinach zamku.

Ponadto, zamek był miejscem akcji w powieści Michała Czajkowskiego. Jej bohaterem był jeden z właścicieli zamku – Samuel Zborowski, zagorzały przeciwnik hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego.