Ormiańskie kamienice w Zamościu

Nazwa zabytkowych kamienic znajdujących się w centrum Zamościa wywodzi się od Ormian, którym jego założyciel, Jan Zamoyski przyznał cześć miasta. Wspaniałe manierystyczno-barokowe budynki można zobaczyć w północnej pierzei rynku przy ulicy Ormiańskiej. Poznajcie kilka faktów o ich historii oraz architekturze, które – mamy nadzieję – zachęcą Was do zwiedzania.

Kamienica Wilczkowska (Zielona)
Naszą przechadzkę rozpoczynamy od najwyższego numeru, czyli ul. Ormiańskiej 30, która krzyżuje się z ul. Solną, gdzie znajduje się zielona Kamienica Wilczkowska. Budynek ten jest zdobiony fryzami oraz płaskorzeźbami, które przedstawiają Matkę Boską, św. Jana Ewangelistę i świętego Tomasza oraz św. Jana Chrzciciela z Jezusem Chrystusem. Posiada również bogate obramienia okien i pilastry oraz dwie arkady.

W przeszłości, począwszy od roku 1603, posiadała wielu znamienitych właścicieli, m.in. profesorów Akademii Zamojskiej, rajcy zamojskiego Jana Wilczka, a następnie Stanisława Koniecpolskiego. W latach 30 XX w. należała do Towarzystwa Przyjaciół Unii Hebrajskiej w Jerozolimie. Po wojnie zaś była użytkowana przez rodzinę Surmaczów, a obecnie Muzeum Zamojskie. Dodatkowo warto odwiedzić tę kamienicę ze względu na znajdującą się w niej restaurację.

Kamienica Rudomiczkowska (Ciemnożółta)
Ta nieco skromniej ozdobiona kamienica powstała na miejscu poprzedniej – drewnianej w 1645 roku. Należała do Ormian – Zachariasza, a później Migerdisza. Następnie do profesora akademii Zamojskiej Bazylego Rudomicza. Kolejno zaś do rodzin Ziembińskich, Milczyńskich, Popławskich oraz żydowskiej kupieckiej rodziny Szperów. Od roku 1989 aż do dziś ma tutaj siedzibę Muzeum Zamojskie.

Walory artystyczne kamienicy Rudomiczkowskiej stanowią manierystyczne ozdoby w postaci frezów i kamiennych obramień okien. Ponadto zachowały się lub zostały odtworzone sklepienia i stropy belkowe.

Kamienica Bartoszewiczowska (Czerwona)
Chociaż konsekwentnie posługujemy się w nagłówkach nazwami pochodzącymi od znanych właścicieli zamojskich kamienic, to możecie się spotkać także z innymi: Pod Lwami, Pod Aniołem czy Pod Św. Małgorzatą. Jest to najznakomitszy i najlepiej zachowany z pięciu słynnych budynków. Możemy tu znaleźć płaskorzeźby przedstawiające wspomniane lwy, anioły, a nawet smoka. Ponadto liczne frezy roślinne biegnące nad arkadami oraz oknami.

Czerwona kamienica powstała w pierwszej ćwierci XVII wieku i początkowo należała oczywiście do Ormianina – Bartosza i jego syna Gabriela. Kolejnymi właścicielami byli Bartoszewiczowie, Doroszewscy, Rosołowscy i Bluzerowie. Obecnie znajduje się tutaj siedziba oraz główne wejście do Muzeum Zamojskiego.

Kamienica Ariewowiczowska (Szafirowa)
To chyba najbardziej typowa kamienica dla stylu ormiańskiego wyrażającego się w bogatych orientalnych zdobieniach. Jej fasadę zdobią roślinne fryzy oraz płaskorzeźby postaci mężczyzny i kobiety (do czego nawiązuje druga nazwa – „Pod małżeństwem”).

Budynek ten powstał w XVI wieku i od 1591 r. był własnością ormiańskiego kupca Aleksandra osiedlonego w Zamościu. Następnie należała również do Ormian – Foreszów i Ariewowiczów. Od drugiej połowy XVIII do poł. XIX w. była własnością rodziny Skibińskich, a następie – aż do II Wojny Światowej należała do rodzin żydowskich. Obecnie również wchodzi w skład Muzeum Zamojskiego.

Kamienica Sołtanowska (Żółta)
Niezwykle barwna kamienica odznacza się bogatymi zdobieniami w stylu manierystycznym i wczesnobarokowym. Jej druga nazwa – „Pod madonną” pochodzi od płaskorzeźby przedstawiającej właśnie tę postać, depczącą imponującego smoka. Ponadto znajdziemy tu frez w formie kwiatów i owoców, a także ozdobne obramienia okien oraz attyki z niszami.

Budynek pochodzi z pierwszej połowy XVII w. i należał do rodzin ormiańskich, mi. In. Sołtana Sachwelowicza. Potem trafił w ręce rodzin Takiesowiczów i Skibińskich. W XX wieku miało tu siedzibę Towarzystwo oszczędnościowo – Pożyczkowe. Następnie, aż do wybuchu wojny kamienica należała do rodzin żydowskich, a po wojnie polskich, po czym została upaństwowiona. Obecnie znajduje się tutaj siedziba Liceum Plastycznego.