Nałęczów – moc zdrowych wód

Nałęczów to niewielkie miasteczko położone na Wyżynie Lubelskiej nad rzekami Bystrą i Bochotniczanką. Słynie przede wszystkim ze swojego uzdrowiskowego charakteru, ale także rozległego Parku Zdrojowego ze stawem i historyczną zabudową.

Nałęczów czy… Bochotnica?
Choć nazwa Nałęczów jest wszystkim powszechnie znana, jeśli sięgniemy do historii tego miejsca, dowiemy się, że nie zawsze tak było. Początkowo Nałęczów nazywał się bowiem Bochotnicą. Jej historia jest bardzo długa, sięga bowiem aż przełomu VIII i IX wieku, gdy na Górze Poniatowskiego powstał gród, który stanowił centrum osady.

W późniejszym czasie, z nieznanych powodów, centrum osady zostało przeniesione na sąsiednią górę, zwaną kościelną. W 1. połowie XIV wieku powstała tam parafia pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela, o której wspominane jest w wykazach Świętopietrza, a także w Liber beneficiorum doecesis Cracoviensis. W tym samym czasie Bochotnica zyskała prawa miejskie.

Kiedy zatem Bochotnica zmieniła się w Nałęczów? W 1751 roku od Aleksandra Gałęzowskiego tereny te zakupił Stanisław Małachowski, który 21 lat później postanowił przemianować miasto z Bochotnicy na Nałęczów. Nazwa wzięła się od herbu rodowego Małachowskiego – Nałęcz.

Uzdrowisko Nałęczów

Z początkiem XIX wieku w Nałęczowie dokonano niezwykłego odkrycia – odnaleziono wody o właściwościach leczniczych. Dzięki temu odkryciu w mieście utworzono uzdrowisko, które zostało zmodernizowane pod koniec wieku, dzięki trzem lekarzom sybirakom: Konradowi Chmielewskiemu, Wacławowi Lasockiemu i Fortunatowi Nowickiemu. Koszty modernizacji uzdrowiska pokrył ówczesny właściciel dóbr, Michał Górski. Dzięki jego staraniom Nałęczów stał się bardzo znanym ośrodkiem leczniczo-kulturalnym. Przebywali w nim znani twórcy, wśród których byli Bolesław Prus, Stefan Żeromski czy Henryk Sienkiewicz. Z końcem XIX wieku było to najmodniejsze uzdrowisko w Królestwie Polskim!

Zabytki Nałęczowa
Nałęczów dzięki swojej długiej historii, a także prężnemu rozwojowi w XIX i XX wieku dziś jest atrakcyjnym miejscem pod względem zabytków. Możemy tam zobaczyć ciekawą architekturę, zwłaszcza tą w stylu… Zakopiańskim! Skąd taki pomysł? W latach 20. XX wieku panowała moda na zakopiańską architekturę, która miała stać się stylem narodowym. W jej krzewienie angażowała się rodzina Witkiewiczów. Jan Witkiewicz Koszyc, brat stryjeczny Witkacego był autorem licznych realizacji architektonicznych Nałęczowa.
Park Zdrojowy
Najbardziej imponującym założeniem w Nałęczowie jest oczywiście Park Zdrojowy, który zajmuje powierzchnię 25 hektarów. Za jego twórcę uznaje się Stanisława Małachowskiego. Park został utworzony przy nowowybudowanym pałacu. W dalszych latach zaczęto jego rozbudowę, choć w czasie powstań narodowych nastąpił zastój w pracach. Wspomniani już wcześniej lekarze sybiracy postanowili w Nałęczowie założyć zakład hydropatyczny i ponownie zaczęto interesować się parkiem. Jego największy rozwój nastąpił w latach 1878-1914. Dzięki staraniom udało się stworzyć miejsce o specyficznym mikroklimacie, który ma wpływ na obniżenie ciśnienia krwi.
Park to jednak nie tylko miejsce pełne przyrody, ale także wyjątkowej architektury i tablic pamiątkowych oraz pomników zasłużonych dla miasta osób.
Pałac Małachowskich
Pałac Małachowskich został wzniesiony w latach 1771-1775 przez architekta królewskiego Ferdynanda Naksa. Zleceniodawcami byli ówcześni właściciele dóbr nałęczowskich, Marianna i Stanisław Małachowscy. Ten barokowy pałacyk znajdziemy w Parku Zdrojowym. Wcześniej mieściło się w nim Muzeum Bolesława Prusa (obecnie w budynku dawnej Ochronki im. Adama Żeromskiego), a współcześnie jest ośrodkiem życia kulturalnego Nałęczowa.
Sanatorium „Książe Józef”
Sanatorium zostało zbudowane z inicjatywy Fortunata Nowickiego w 1878 roku. Projekt tego budzącego podziw budynku wykonał Karol Kozłowski. Budynek dalej spełnia swoją pierwotną funkcję – prowadzi się w nim pobyty sanatoryjne i kuracje kardiologiczne.
Stare Łazienki
Kolejnym z zabytkowych sanatoriów w Nałęczowie są Stare Łazienki. Wzniesione zostały w latach 1816-1821 przez ówczesnego właściciela dóbr nałęczowskich – Ludwika Małachowskiego. Ten klasycystyczny budynek znajduje się w Parku Zdrojowym i wciąż pełni pierwotną funkcję sanatorium.
Muzeum Stefana Żeromskiego
Stałym bywalcem uzdrowiska był między innymi Stefan Żeromski. Na tyle stałym, że miał on w Nałęczowie swoją pracownię, którą zaprojektował Jan Witkiewicz Koszyc w 1905 roku. Wybudowana została za honorarium Żeromskiego, otrzymane za powieść Popioły. To idealny przykład architektury Zakopiańskiej – choć Nałęczów od Zakopanego dzieli niemal 400 kilometrów!
Dom Zdrojowy
Jeśli chcemy sobie osłodzić pobyt w Nałęczowie, powinniśmy koniecznie zajrzeć do Domu Zdrojowego, gdzie oprócz pijalni wód mineralnych i palmiarni, mieści się pijalnia czekolady! Jest to jeden z młodszych budynków zabudowy Parku Zdrojowego, ale nie oznacza to, że nieciekawy. Nietuzinkowa architektura z 1964 roku idealnie wpasowuje się w parkową przyrodę.

Nałęczów współcześnie

Nałęczów w czasie wojen znacząco ucierpiał – zwłaszcza Park Zdrojowy, ale powojenne odbudowy przywróciły mu dawny blask. Obecnie w mieście działa sześć sanatoriów, Kolejowy Szpital Uzdrowiskowy, a także inne placówki medyczne – państwowe i prywatne.

Poza funkcjami uzdrowiskowymi Nałęczów jest miastem atrakcyjnym turystycznie. Zwłaszcza latem na wypoczynek przyjeżdża tu wiele osób. W letnie weekendy w zabytkowym kościele pw. św. Jana Chrzciciela można posłuchać koncertów organowych. Będąc w Nałęczowie, warto wybrać się na spacer Aleją Lipową czy ulicą Armatnia Góra i popodziwiać piękne zabytkowe wille. A jeśli odwiedzicie miasto na przełomie sierpnia i września, koniecznie patrzcie w górę! Raz do roku odbywają się tam bowiem Międzynarodowe Zawody Balonowe o puchar SPA Nałęczów oraz Balonowe Mistrzostwa Polski.

Jeśli mielibyśmy odpowiedzieć, czy warto odwiedzić Nałęczów, bez wahania powiedzielibyśmy, że tak! To nie tylko ciekawe uzdrowisko i producent najbardziej znanych w Polsce wód mineralnych, ale również miasto interesujące kulturalnie, architektonicznie i przede wszystkim przyrodniczo. To też doskonała baza wypadowa w inne, równie fascynujące miejsca na Lubelszczyźnie.