Krasnobród – Roztoczańskie uzdrowisko

Krasnobród jest to turystyczna i uzdrowiskowa miejscowość położona w powiecie zamojskim. Trudno wskazać, kiedy dokładnie powstał, ale zachowały się zapiski o tym, że prawa miejskie uzyskał w 1572 roku. Były to prywatne włości rodziny Lipskich, a później innych wielkich rodów, wśród których byli również Zamoyscy.

Początki Krasnobrodu i cuda

Krasnobród w XVII wieku stał się prężnie działającym ośrodkiem kalwinizmu. Przez około 100 lat miasto szybko się rozwijało i zorganizowano w nim aż cztery synody kalwińskie. Niestety, wiek XVII poza rozwojem, przyniósł też wiele wojen, które niemal doprowadziły do upadku Krasnobrodu. Ciekawostką jest, że to właśnie z tego miasta król Jan III Sobieski pisał piękne listy miłosne do swojej ukochanej żony, Marysieńki.

Wśród interesujących wydarzeń XVII stulecia niewątpliwie na uwagę zasługuje historia Jakuba Ruszczyka ze wsi Szarowola. W 1640 roku w krasnobrodzkim lesie, do którego mężczyzna przychodził się modlić każdego dnia, objawiła się Matka Boska. Na pamiątkę tego wydarzenia w miejscu objawienia wzniesiono Kaplicę na Wodzie.

Krasnobród był miejscem szczególnym również dla wspominanej już żony Jana III Sobieskiego, Marii  Kazimiery d’Arquien. Przebywająca w mieście arystokratka doznała uzdrowienia i w podzięce za ten cud ufundowała kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny.

Pole bitwy

Krasnobród w swojej historii często stawał się polem bitwy. W XVII wieku mieszkańcy musieli zmagać się z wojskami Bohdana Chmielnickiego i Tatarów, którzy wielokrotnie plądrowali miasto. Tatarów przepędził z Krasnobrodu dopiero Jan III Sobieski w 1672 roku.

Miasto stało się polem walk również w czasie powstania styczniowego. 24 marca 1863 roku oddział Marcina Lelewela-Borelowskiego stoczył krwawą bitwę z Moskalami. W efekcie przegranego powstania przez Polaków, car Aleksander II odebrał Krasnobrodowi prawa miejskie, które miasto odzyskało dopiero w 1995 roku!

W czasie pierwszej wojny światowej Krasnobród ponownie stał się areną walk – 26 czerwca 1915 roku starli się tu Austriacy z Rosjanami. Po dziś dzień znajdziemy na cmentarzu groby z żelaznymi krzyżami, gdzie pochowano żołnierzy poległych w tej bitwie.

Ciekawostką jest, że 23 września 1939 roku w okolicy Kaplicy na Wodzie miała miejsce ostatnia w historii Europy bitwa, gdzie walczyły ze sobą oddziały kawalerii. 25 Pułk Ułanów zwyciężył wtedy z kawalerią niemiecką. Zatrzymało to dalszy przemarsz wrogich wojsk w kierunku granic z Rumunią i Węgrami (trzeba pamiętać, że w 1939 roku granice Polski wyglądały zgoła inaczej niż dzisiaj).

Miasto rzemieślników

Jako że ziemie Kraśnika nie były szczególnie urodzajne, rolnictwo na tych terenach było na niskim poziomie. Duża część mieszkańców zajmowała się rzemiosłem i handlem. W mieście licznie osiedlili się Żydzi, zajmujący się głownie handlem. Przez pewien czas w Krasnobrodzie działały fabryki kafli, gontów, patyczków do zapałek czy mebli giętych.

Choć ziemie Krasnobrodu nigdy nie były żyzne, w 1859 roku miasto przeżyło wielki nalot szarańczy, które całkowicie spustoszyły okoliczne uprawy.

Zabytki Krasnobrodu

Z uwagi na bogatą i długą historię Krasnobrodu, znajdziemy w nim interesujące zabytki. Najbardziej znanym jest wspominany już kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wzniesiony pod koniec XVII wieku, a przy nim klasztor dominikanów. Choć kasaty zakonu dokonano w 1864 roku, zabudowania klasztorne istnieją po dzień dzisiejszy. Przy parafii, na parterze dawnych pomieszczeń klasztornych, działa Muzeum Parafialne, gdzie można poznać historię Krasnobrodu od najdawniejszych lat – zobaczymy tam ekspozycję etnograficzną, paleontologiczną, poznamy faunę i florę Roztocza, a także dzieje krasnobrodzkiego garncarstwa, które zanikło w 1993 roku wraz ze śmiercią ostatniego garncarza.

Obok klasztoru znajduje się drewniany spichlerz z 1795 roku, który poza walorami wizualnymi, jest siedzibą wyjątkowego muzeum – Muzeum Wieńców Dożynkowych. Kolekcja rok rocznie wzbogacana jest o wieńce przywożone do Krasnobrodu z okazji wrześniowych dożynek diecezjalnych.

W Krasnobrodzie znajdziemy również kilka kaplic, z których najsłynniejsze są dwie. Jedna z nich to Kaplica na Wodzie, wzniesiona na pamiątkę objawień Maryjnych. Woda pod kaplicą podobno posiada właściwości lecznicze. Drugą kaplicą jest kaplica pw. św. Rocha – obecny budynek w stylu zakopiańskim pochodzi z 1943 roku. Poprzednia kaplica została zniszczona przez buk, który się na nią przewrócił. Kult świętego Rocha w Krasnobrodzie sięga XVII wieku – w tym czasie panowała zaraza dżumy, a Marysieńka Sobieska ufundowała tę kaplicę i kazała w niej umieścić obraz świętego Rocha – patrona ludzi chorych na choroby zakaźne. Według legendy woda z niewielkiego źródełka kaplicznego również ma właściwości lecznicze.

Najbardziej widowiskowym punktem Krasnobrodu jest stare wyrobisko, które obecnie pełni funkcję dydaktyczno-naukową. W Kamieniołomie znajdziemy odciski fauny i flory z wielu milionów lat. W 2002 roku na jego szczycie wzniesiono wieżę, z której można podziwiać panoramę Krasnobrodu.

W dzielnicy Podzamek znajduje się pałac, który był własnością jednej z rodzin władających Krasnobrodem – Leszczyńskich. Pałac otoczony był wielkim parkiem i pierwotnie prezentował styl barokowy. Niestety w swej historii zostawał zniszczony kilkukrotnie, a następnie odbudowywany. Obecnie prezentuje styl klasycystyczny. Ten wyjątkowy budynek mieści bardzo ważną instytucję Krasnobrodu – Sanatorium Rehabilitacyjne im. Janusza Korczaka.

Uzdrowisko

Krasnobród ma status miejscowości uzdrowiskowej. Od 1884 roku w mieście działa ośrodek kuracyjny, który powstał z inicjatywy doktora Alfreda Rosse. Zorganizował on pierwsze w Polsce sanatorium przeciwgruźlicze. W 1949 roku pałac wraz z gruntami zagarnęła władza ludowa i przeznaczyła Wojewódzkiemu Wydziałowi Zdrowia w Lublinie, który po remoncie utworzył w budynkach pałacu Sanatorium Przeciwgruźlicze dla Dzieci, a siedem lat później utworzono Sanatorium Rehabilitacyjne dla dzieci z chorobami reumatycznymi.

W 2002 roku Krasnobród stał się uzdrowiskiem, ze względu na wody lecznicze i duże pokłady borowiny – rodzaju torfu stosowanego w leczeniu chorób reumatycznych.